2013

Quite wonderful: 2013, een echt boekenjaar

Door Kees van Rixoort

In het jaar dat Stoner, een boek uit de jaren zestig, uitgroeide tot een enorme hit, ging de belangrijkste literaire prijs naar een schrijfster van korte verhalen. Alice Munro won de Nobelprijs voor de Literatuur. In Nederland waren de mooiste prijzen voor Tommy Wieringa, Joke van Leeuwen, Willem Jan Otten en Martin Bossenbroek. In 2013 overleden de internationale literaire grootheden Tom Clancy en Doris Lessing.  In het Nederlandse taalgebied ontvielen ons onder anderen Gerrit Krol en Hugo Raes.  Een terugblik op het boekenjaar 2013.

Nobelprijs

Alice Munro was afgelopen jaar de eerste Canadese Nobelprijswinnaar én de dertiende vrouw die de belangrijkste literatuurprijs ontving. De prijs is een beloning voor haar oeuvre, dat vrijwel alleen bestaat uit korte verhalen. Korte verhalen over de realiteit van gewone levens in een kleine plattelandsgemeenschap.  Vaak gaan de verhalen van Munro over vrouwen die op een keerpunt in hun leven staan. Haar reactie op de bekendmaking door het Nobelprijscomité:  “I am delighted, of course. Terribly surprised. Quite wonderful.”
De verkoop van Munro-bundels steeg uiteraard na de bekendmaking. Ook in Nederland gingen de boeken van de Canadese schrijfster in hoge aantallen over de toonbank. Misschien is er zelfs sprake van een herwaardering van het korte verhaal door deze Nobelprijs.

Libris Literatuurprijs

Geen Ester Gerritsen, geen Arnon Grunberg, Christiaan Weijts, Elvis Peeters. Ook geen Oek de Jong, de gedoodverfde winnaar. Nee, de Libris Literatuurprijs was dit jaar voor Tommy Wieringa. Daarmee schreef hij volgens de jury de beste Nederlandstalige roman van het afgelopen jaar. Die roman, Dit zijn de namen, gaat over twee explosieve thema’s: godsdienst en migratie. In het boek volgt de lezer een groepje vluchtelingen, die hun identiteitspapieren hebben verscheurd. Zij staan door de velen die door een uitzichtloze thuissituatie gedwongen zijn tot een zoektocht naar een betere wereld elders. Waarom Dit zijn de namen als beste boek? “Het is moeilijk te zeggen waarom Dit zijn de namen het meest te prijzen valt: de stilistische bravoure, de filosofische diepgang, de aforistische kracht, de hecht getimmerde compositie, de originele beeldenpracht”,  aldus de jury. Wieringa was de opvolger van A. F. Th. van der Heijden, die de prijs in 2012 won met Tonio.

AKO Literatuurprijs

Die andere grote literatuurprijs was voor Joke van Leeuwen, een alleskunner. Ze schrijft voor kinderen en volwassenen, illustreert, doet aan cabaret…  De AKO Literatuurprijs won ze met  Feest van het begin, een historische roman die zich afspeelt rond de Franse Revolutie (eind achttiende eeuw). De jury noemde Van Leeuwen “een moderne Tsjechov”.  Waarom Feest van het begin? “Het winnende boek stelt universele vragen over schoonheid en waarheid. Het leven fris aanvaarden met inbegrip van alle malheur”, aldus juryvoorzitter Patrick Janssens. “Deze auteur schrijft als een meesterlijk pianist die de toetsen lichtjes beroert.” Peter Terrin won de prijs in 2012.

Libris Geschiedenis Prijs

Met De Boerenoorlog won Martin Bossenbroek de Libris Geschiedenis Prijs in 2013. De prijs bekroont geschiedenisboeken die een groot publiek aanspreken. En dat doet De Boerenoorlog zeker.  Het boek gaat over de oorlog tussen Groot-Brittannië en twee boerenrepublieken in Zuid-Afrika. Bossenbroek beschrijft de gebeurtenissen vanuit verschillende perspectieven, waaronder de Britse politicus Winston Churchill. Recensenten waren laaiend enthousiast over het boek. “Een schitterend opgeschreven verslag”, “Groots”, “Voortreffelijk”, “Bijna een epos”.

Tot zover de prijzen. Er zijn er nog veel meer. Noemenswaardig is nog de P.C. Hoofprijs, die dit jaar ging naar de essayist Willem Jan Otten.  In twaalf maanden tijd verschijnen vele boeken, waaronder talloze debuten en een enkele bestseller. Er zijn fusies van uitgeverijen, andere uitgeverijen stoppen of gaan in afgeslankte vorm verder. Er zijn ontwikkelingen als de digitalisering en de opmars van het e-boek. Er valt van alles over te schrijven. Nu, op de drempel van een nieuw jaar, staan we nog even stil bij de schrijvers die ons ontvielen.

R.I.P.

Tom Clancy overleed op 66-jarige leeftijd. De Amerikaanse thrillerauteur is wereldwijd bekend door titels als The Hunt for Red October, Patriot Games, Clear and Present Danger en Rainbow Six. In Nederland gingen er van elke nieuwe Clancy tussen de 50.000 en 100.000 exemplaren over de toonbank. In 2014 verschijnt zijn laatste werk in Nederland. Het is de vertaling van Command Authority, dat Clancy vlak voor zijn dood bij zijn uitgeverij inleverde.

Een andere literaire grootheid die overleed in 2013 was Doris Lessing. De schrijfster en dichteres uit Groot-Brittannië werd 94 jaar. Ze schreef in haar leven meer dan vijftig werken, waaronder The Golden Notebook en The Grass is Singing. Lessing won in 2007 de Nobelprijs voor de Literatuur en is dus een van de twaalf voorgangsters van Alice Munro.

De dichter Seamus Heaney, ook een Nobelprijswinnaar (1995), overleed op 74-jarige leeftijd. Ook aan het leven van Jack Vance, de bekende Amerikaanse sciencefiction- en fantasyauteur, kwam een eind. In het Nederlandse taalgebied moesten we afscheid nemen van Gerrit Krol, winnaar van de P.C. Hooftprijs. Krol schreef meer dan vijftig romans, verhalenbundels, novellen, dichtbundels en essays. In zijn laatste roman Duivelskermis (2007) beschreef hij de gevolgen van de ziekte van Parkinson, waaraan hij leed.  In Vlaanderen overleed de 84-jarige auteur Hugo Raes. Zijn eerste roman, die verscheen in 1961, is nog altijd zijn bekendste: De vadsige koningen.

Geschreven door Kees van Rixoort op 31-12-2013. (Manou)

Zelf heb ik in 2013 wel enkele goede boeken gelezen en ik vindt dat verschillende schrijvers van hierboven hun literatuurprijs echt verdienen!